Η σωματική τιμωρία ΔΕΝ κάνει καλό στα παιδιά!

Πηγή http://www.somatikitimoria.gr/realorfaux.htm

Τι είναι η σωματική τιμωρία

Ως σωματική τιμωρία ορίζεται η πράξη επιβολής πόνου ή σωματικής δυσφορίας σε ανήλικο, με σκοπό τον σωφρονισμό ή τον έλεγχο της συμπεριφοράς του. Μορφές σωματικής τιμωρίας μπορεί να είναι, μεταξύ άλλων, το «ξύλο», το χαστούκι, το άγριο σπρώξιμο, το χτύπημα με αντικείμενο, το ταρακούνημα, το τράβηγμα (αυτιού, μαλλιών κ.λπ.), το δάγκωμα κ.α.

Ο νόμος απαγορεύει τη λήψη σωφρονιστικών μέτρων που θίγουν την αξιοπρέπεια των παιδιών αλλά δεν εξαιρεί ρητά τη σωματική τιμωρία από τα μέτρα που επιτρέπεται να επιβάλλουν οι γονείς στα παιδιά για τη διαπαιδαγώγησή τους. 

Ωστόσο, ο νέος νόμος 3500/06 για την ενδοοικογενειακή βία που ψηφίστηκε πρόσφατα απαγορεύει την άσκηση σωματικής βίας σε βάρος ανηλίκου ως μέσο σωφρονισμού στο πλαίσιο της ανατροφής του, με τη ρητή διευκρίνιση - στην αιτιολογική έκθεση- ότι η σωματική τιμωρία δεν περιλαμβάνεται στα επιτρεπτά μέτρα σωφρονισμού και ότι η χρήση της επισύρει για τους γονείς τις συνέπειες της κακής άσκησης της γονικής μέριμνας. Η σωματική τιμωρία απαγορεύεται ρητά σε σχολεία και ιδρύματα.

Το Δίκτυο υποστηρίζει ότι χρειάζεται να υπάρξει ρητή νομοθετική απαγόρευση για κάθε μορφή σωματικής τιμωρίας στα παιδιά, αλλά και έμπρακτη εγκατάλειψή της ως παιδαγωγικού μέτρου, δίνοντας τη θέση της σε μη βίαιες μορφές διαπαιδαγώγησης των παιδιών.

Η σωματική τιμωρία ΔΕΝ κάνει καλό!

H διεθνής βιβλιογραφία επισημαίνει ότι η χρήση της σωματικής τιμωρίας αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης αντικοινωνικής συμπεριφοράς, τονίζοντας ότι συχνά οδηγεί σε σωματική κακοποίηση αφού τα όρια μεταξύ του επιτρεπτού σωφρονισμού και της υπερβολικής βίας είναι δυσδιάκριτα.

Επίσης ερευνητικά αποτελέσματα αποδεικνύουν ότι η συχνή υιοθέτησή της συνδέεται με αρνητικά επακόλουθα (π.χ εμφάνιση ψυχολογικών διαταραχών, χαμηλή σχολική επίδοση, προβλήματα κοινωνικοποίησης κ.ά) ενώ επισημαίνουν ότι αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για χρήση σωματικής βίας στην ενήλικη ζωή. 

Επιπλέον το σύνολο των ερευνητών συγκλίνουν στον αναποτελεσματικό της χαρακτήρα καθώς στην πλειοψηφία των περιπτώσεων οι ανήλικοι επαναλαμβάνουν την ανεπιθύμητη συμπεριφορά. 

Επιπρόσθετα αμφισβητείται σημαντικά και η παιδαγωγική αξία του εν λόγω μέσου καθώς υποτιμά τη δύναμη και τα ευεργετικά αποτελέσματα του λόγου, εξαίρει τη σωματική υπεροχή, διδάσκει στα παιδιά ότι η χρήση σωματικής δύναμης αποτελεί θεμιτό μέσο επίλυσης προβλημάτων και καταμαρτυρά ότι η παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων είναι επιτρεπτή προκειμένου να επιτευχθεί ο επιδιωκόμενος στόχος.

Από το κεφάλαιο «Ερωτήσεις, απαντήσεις και απομυθοποιημένες δηλώσεις» του εγχειριδίου του Συμβουλίου της Ευρώπης «Η εξάλειψη της σωματικής τιμωρίας στα παιδιά - Ερωτήσεις και απαντήσεις», το οποίο μπορείτε να διαβάσετε ή/και να κατεβάσετε εδώ.

«Πονάει στα αλήθεια;»

Ναι! Σύμφωνα με το Άρθρο 12 της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού του ΟΗΕ, τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να εκφράζουν τις απόψεις τους σε θέματα που τα αφορούν και αυτές πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη. Τα παιδιά έχουν αρχίσει να μας λένε πόσο πολύ τα πονάει η σωματική τιμωρία. Και ο Paulo Sιrgio Pinheiro εξηγεί στην έκθεσή του που κατέθεσε στη Γενική συνέλευση του ΟΗΕ τον Οκτώβριο 2006:

Σε όλη τη διαδικασία διεξαγωγής της μελέτης, τα παιδιά εξέφρασαν συστηματικά την επείγουσα ανάγκη να σταματήσει όλη αυτή η βία. Τα παιδιά βεβαιώνουν για τον πόνο -όχι μόνο σωματικό αλλά και ψυχικό- που τους προξενεί αυτή η βία, σε συνδυασμό με την αποδοχή ή ακόμα και με την έγκρισή της από τους ενήλικες.

Οι κυβερνήσεις πρέπει να αποδεχτούν ότι αυτή είναι πραγματικά μια επείγουσα ανάγκη, παρόλο που δεν είναι καινούργια. Τα παιδιά υφίστανται βία από τα χέρια των ενηλίκων εδώ και αιώνες χωρίς να φαίνονται ή να ακούγονται. Αλλά τώρα που η κλίμακα και η επίδραση της βίας σε βάρος των παιδιών γίνεται ορατή, δεν μπορούν να περιμένουν άλλο για την αποτελεσματική προστασία στην οποία έχουν απόλυτο δικαίωμα»

Υπάρχει ένας σπουδαίος ερευνητικός τόμος για τις επιπτώσεις της σωματικής τιμωρίας και πειστικά επιβεβαιώνει την πιθανή ζημιά που προκαλεί τόσο βραχυχρόνια όσο και μακροχρόνια. «Η σωματική τιμωρία από τους γονείς και οι σχετικές με αυτήν συμπεριφορές και εμπειρίες των παιδιών», είναι μια ανάλυση 88 ερευνητικών μελετών που δημοσιεύτηκε το 2002 και αναμφισβήτητα επιβεβαιώνει τους κινδύνους. Ενώ τα ευρήματα δεν μας εκπλήττουν, κατά κάποιο τρόπο δεν είναι ούτε απαραίτητα. Δεν θα αναζητούσαμε έρευνα των αποτελεσμάτων των επιπτώσεων της βιαιοπραγίας σε βάρος γυναικών ή ηλικιωμένων για να δικαιολογήσουμε την απαγόρευση: Πρόκειται για ένα ζήτημα θεμελιωδών δικαιωμάτων.

«Γιατί είναι τόσο δύσκολο να σταματήσουμε να χτυπάμε τα παιδιά;»
Διότι πολλοί ενήλικες ακόμα συγχέουν αυτό που μπορούν με αυτό που πρέπει να κάνουν. Αν οι ενήλικες, περιλαμβανομένων των πολιτικών, έβρισκαν αυτό το θέμα εύκολο, θα είχαμε δεχτεί εδώ και πολύ καιρό ότι τα παιδιά έχουν, όπως και εμείς οι υπόλοιποι, ακριβώς το ίδιο δικαίωμα σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της σωματικής τους ακεραιότητας και ίσης προστασίας από το νόμο. Στην πραγματικότητα θα ήταν πιθανό να δεχτούμε ότι τα παιδιά που ξεκινούν πολύ μικρά και πολύ ευαίσθητα, έχουν το δικαίωμα μεγαλύτερης προστασίας από ό,τι οι ενήλικες.
Είναι δύσκολο για τους ενήλικες να εγκαταλείψουν αυτό που ακόμα θεωρούν «δικαίωμά τους» να χτυπάνε και να πονάνε τα παιδιά στο όνομα της «πειθαρχίας» ή του ελέγχου. Αυτή η δυσκολία φαίνεται πως πηγάζει από προσωπική εμπειρία. 

Οι περισσότεροι άνθρωποι είχαν φάει ξύλο από τους γονείς τους όταν ήταν μικροί. Οι περισσότεροι γονείς έχουν χτυπήσει τα δικά τους παιδιά. Κανένας από εμάς δεν θέλει να σκέφτεται άσχημα για τους γονείς του ή για τη δική μας γονική ευθύνη και αυτό κάνει προκλητικό για πολλούς ανθρώπους, περιλαμβανομένων των πολιτικών και αυτών που διαμορφώνουν την κοινή γνώμη και ακόμα αυτών που εργάζονται για την προστασία των παιδιών, το να θεωρούν τη σωματική τιμωρία ως το θεμελιώδες θέμα ισότητας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων που πραγματικά είναι. Αυτό δεν είναι θέμα ευθύνης - οι γονείς ενεργούσαν σύμφωνα με τις κοινωνικές προσδοκίες - αλλά ήρθε η ώρα να προχωρήσουμε σε θετικές, μη βίαιες σχέσεις με τα παιδιά. 

Στοχεύοντας στην εξάλειψη της σωματικής τιμωρίας, απλώς επεκτείνουμε στα παιδιά την πλήρη προστασία από την κακοποίηση και άλλες σκληρές ή απάνθρωπες μορφές τιμωρίας τις οποίες, ως ενήλικες, θεωρούμε δεδομένες για τους εαυτούς μας.

«Αν οι γονείς αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τη χρήση σωματικής τιμωρίας, δεν θα είναι τα παιδιά κακομαθημένα και απείθαρχα;»

Όχι. Η πραγματική πειθαρχία δεν βασίζεται στη δύναμη. Αναπτύσσεται μέσα από την κατανόηση, τον αμοιβαίο σεβασμό και την ανοχή. Τα μωρά ξεκινάνε εντελώς εξαρτημένα και καθώς μεγαλώνουν, βασίζονται στους ενήλικες - ιδιαίτερα στους γονείς τους - να τα καθοδηγήσουν και να τα υποστηρίξουν προς την ωριμότητα με αυτοπειθαρχία. Η σωματική τιμωρία δεν λέει στα παιδιά τίποτα για το πώς πρέπει να συμπεριφέρονται. 

Αντίθετα, το ξύλο στα παιδιά είναι μάθημα κακής συμπεριφοράς. Διδάσκει τα παιδιά ότι οι γονείς τους, τους οποίους ελπίζουμε ότι αγαπούν και σέβονται, βρίσκουν αποδεκτή τη χρήση της βίας για τη λύση προβλημάτων ή συγκρούσεων. Τα παιδιά μαθαίνουν από αυτά που κάνουν οι γονείς τους, όχι μόνο από όσα τους λένε. Η σωματική τιμωρία και άλλες ταπεινωτικές μορφές τιμωρίας δεν είναι υποκατάστατο των θετικών μορφών πειθαρχίας οι οποίες όχι μόνο δεν κακομαθαίνουν τα παιδιά, αλλά είναι σχεδιασμένες να διασφαλίσουν ότι τα μαθαίνουν να σκέφτονται για τους άλλους και για τις συνέπειες των πράξεών τους. 

Τα κράτη έχουν υποχρέωση να υποστηρίζουν τη θετική γονική φροντίδα και η σύσταση της Επιτροπής των Υπουργών για την πολιτική υποστήριξης της θετικής γονικής μέριμνας τους δίνει τις κατευθυντήριες γραμμές να το κάνουν.

«Με χτυπούσαν όταν ήμουν παιδί και αυτό δεν μου έκανε καθόλου κακό. Στην πραγματικότητα, δεν θα ήμουν εδώ που βρίσκομαι σήμερα αν οι γονείς μου δεν με τιμωρούσαν σωματικά.»

Πώς το ξέρετε αυτό; Κανένας από εμάς δεν ξέρει πώς θα είμαστε αν οι γονείς μας δε μας χτυπούσαν ή δε μας ταπείνωναν ποτέ. Πόσοι άνθρωποι, όταν λένε ότι δεν τους έκανε καθόλου κακό, δεν αρνούνται τον πόνο που ένοιωσαν όταν οι πιο κοντινοί τους ενήλικες νόμιζαν ότι μπορούν να τους διδάξουν μόνο προκαλώντας τους πόνο; Οι άνθρωποι συνήθως αρχίζουν να χτυπάνε τα παιδιά τους επειδή και τους ίδιους τους χτυπούσαν όταν ήταν παιδιά, παρόλο που, σύμφωνα με την έρευνα, συνήθως, αισθάνονται ενοχές εκ των υστέρων. 

Αλλά συνεχίζουν να χτυπάνε τα παιδιά τους ιδιαίτερα όταν έχουν φτάσει στα όριά τους. Είναι άσκοπο να κατηγορούμε τις προηγούμενες γενεές για το ξύλο σε βάρος των παιδιών, διότι ενεργούσαν σύμφωνα με τη διαδεδομένη κουλτούρα της εποχής. Αλλά οι καιροί αλλάζουν και οι κοινωνίες προχωρούν. 

Η αναγνώριση των παιδιών ως υποκειμένων δικαιωμάτων απαιτεί δράση για να τεθεί ένα τέλος στη νομιμοποίηση και την κοινωνική αποδοχή της βίας σε βάρος των παιδιών, ακριβώς όπως οι κοινωνίες έχουν προχωρήσει στο τέλος της αποδοχής της βίας κατά των γυναικών.

«Οι γονείς έχουν το δικαίωμα να μεγαλώνουν τα παιδιά τους όπως νομίζουν. Πρέπει να αμφισβητούμε μόνο τις ακραίες περιπτώσεις, όπως είναι η παιδική κακοποίηση.»

Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν σταματάνε στην είσοδο του σπιτιού σου. Τα παιδιά έχουν το ίδιο δικαίωμα με τα άλλα μέλη της οικογένειας για προστασία από το ξύλο και δεν είναι πιο παρεμβατικό να επιμένουμε ότι ο νόμος πρέπει προστατεύει τα παιδιά στο σπίτι από το να επιμένουμε ότι οι άντρες πρέπει να σταματήσουν να χτυπάνε τις γυναίκες τους. Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού του ΟΗΕ έχει εισάγει την ιδέα της «γονικής ευθύνης», με το καλό των παιδιών να είναι η βασική έγνοια των γονέων. Τα παιδιά δεν αποτελούν ιδιοκτησία των γονιών τους.

«Υπάρχει μια μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο χτύπημα ενός παιδιού και σε ένα σκαμπίλι με αγάπη.»
Οι διαφορές είναι άσχετες για το νόμο! Το ένα πονάει φυσικά περισσότερο από το άλλο αλλά και τα δυο είναι μια συνέχεια βίας και επίσης και τα δυο παραβιάζουν το ίσο δικαίωμα των παιδιών στον σεβασμό. Οι κοινωνίες δεν θέτουν όρια ούτε προσπαθούν να δικαιολογήσουν οποιοδήποτε επίπεδο βίας όταν αμφισβητούν τη βία εναντίον των γυναικών ή εναντίον των ηλικιωμένων. Επομένως γιατί πρέπει να το κάνουμε όταν πρόκειται για τα παιδιά; Και οι κίνδυνοι οποιασδήποτε σύνδεσης ανάμεσα στο να αγαπάς και να πονάς τους ανθρώπους πρέπει να είναι προφανείς. Ένα «σκαμπίλι με αγάπη» είναι μια αντίθεση του χειρίστου είδους. Αυτός ο φαινομενικά ακίνδυνος όρος είναι ένα πέπλο πίσω από το οποίο μπορούν να κρυφτούν οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων.

«Η απαγόρευση της φυσικής τιμωρίας απλώς θα οδηγήσει στη μεταχείριση των παιδιών με πιο φρικτούς τρόπους - στη συναισθηματική κακοποίηση, την ταπείνωση ή το κλείδωμά τους.»
Τα παιδιά έχουν δικαίωμα προστασίας όχι μόνο από τη σωματική τιμωρία, αλλά επίσης και από άλλους τύπους απάνθρωπης ή ταπεινωτικής συμπεριφοράς ή μεταχείρισης. Η νομική μεταρρύθμιση πρέπει να συνδεθεί με την αύξηση της ευαισθητοποίησης και την προώθηση θετικών, μη βίαιων σχέσεων με τα παιδιά. Οι γονείς επιθυμούν να έχουν τα παιδιά τους το καλύτερο δυνατό ξεκίνημα στη ζωή. Οι γονείς που χτυπάνε τα παιδιά τους δεν αισθάνονται καλά για αυτό - γενικά αισθάνονται στεναχωρημένοι και ένοχοι. Συνεπώς, οι περισσότεροι από αυτούς καλωσορίζουν τις συμβουλές για το πώς να εμποδίσουν και να λύσουν συγκρούσεις με τα παιδιά τους. Οι πολιτικές θετικής γονικής φροντίδας βοηθάνε τους γονείς να δώσουν τη δυνατότητα στα παιδιά τους να κατανοούν, να αποδέχονται και να σέβονται τους κανόνες (πειθαρχία) χωρίς να χρησιμοποιούν κανενός είδους βία, είτε φυσική είτε συναισθηματική. Η απομάκρυνση από το ξύλο και την ταπείνωση των παιδιών και η αντιμετώπισή τους ως άτομα που έχουν δικαιώματα μαζί με τους υπολοίπους από εμάς, βελτιώνει την οικογενειακή ζωή του καθενός.

«Γιατί να ανακατέψουμε το νόμο; Γιατί απλά να μην εκπαιδεύσουμε τους γονείς να απομακρυνθούν από τη χρήση σωματικής τιμωρίας;»

Η κατάργηση τα χρειάζεται και τα δυο. Δεν είναι θέμα επιλογής: Τα ανθρώπινα δικαιώματα υπαγορεύουν ότι τα παιδιά έχουν τουλάχιστο την ίδια νομική προστασία όπως οι ενήλικες - στην οικογένεια και παντού αλλού - τώρα. Ο ίδιος ο νόμος είναι ένα ισχυρό εκπαιδευτικό εργαλείο και βέβαια, η μεταρρύθμιση του νόμου που απαγορεύει τη σωματική τιμωρία πρέπει να συνδέεται με εκπαίδευση του κοινού και των γονέων. Μια απαγόρευση θα παρακινήσει τους γονείς να εξετάσουν θετικούς τρόπους εκπαίδευσης των παιδιών τους και θα παρακινήσει τους επαγγελματίες, τους πολιτικούς, τα ΜΜΕ να παράσχουν πόρους και να προσφέρουν αυτή την εκπαίδευση. Το Συμβούλιο της Ευρώπης είναι προετοιμασμένο να βοηθήσει τους γονείς και τους επαγγελματίες σε αυτή την προκλητική αποστολή.

«Οι δημοσκοπήσεις λένε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι εναντίον μιας επίσημης απαγόρευσης της σωματικής τιμωρίας»

Τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων εξαρτώνται γενικά από το πόσο αδέξια εκφράζονται οι ερωτήσεις και πόσες πληροφορίες έχουν αυτοί που τις απαντούν. Αν ο κόσμος είναι πλήρως ενημερωμένος για το θέμα, την υπάρχουσα ανεπάρκεια της προστασίας των παιδιών και τοv σκοπό της απαγόρευσης μπορεί να την υποστηρίξουν. Αλλά έτσι κι αλλιώς, σε αυτό το θέμα όπως και σε άλλα -βία εναντίον των γυναικών, φυλετικές διακρίσεις- οι πολιτικοί πρέπει να ηγούνται, όχι να ακολουθούν την κοινή γνώμη, παραθέτοντας τις απόλυτες υποχρεώσεις τους στα ανθρώπινα δικαιώματα για να διασφαλίσουν ότι ο νόμος παρέχει στα παιδιά, όπως και στους ενήλικες, πλήρη προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειάς τους. Σχεδόν όλα τα κράτη μέλη που έχουν απαγορεύσει όλες τις μορφές σωματικής τιμωρίας, το έχουν κάνει πριν την αποδοχή της κοινής γνώμης, αλλά στη συνέχεια, γρήγορα η κοινή γνώμη άλλαξε υποστηρίζοντας τη νομοθετική αλλαγή. Σε λίγα χρόνια θα κοιτάμε το παρελθόν με απορία για τον καιρό που ήταν νόμιμο και αποδεκτό το να χτυπάμε τα παιδιά.