Η Άνοιξη της Πράγας το 1968

«Με τον όρο Άνοιξη της Πράγας χαρακτηρίζονται οι προσπάθειες του Κομμουνιστικού Κόμματος Τσεχοσλοβακίας, υπό την ηγεσία του Alexander Dubček, να εφαρμόσει, το 1968, ένα πρόγραμμα φιλελευθεροποίησης και εκδημοκρατισμού. Οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες συνδιαμορφώθηκαν και ενισχύθηκαν από την ταυτόχρονη ραγδαία ανάπτυξη του κριτικού πνεύματος στην τσεχοσλοβακική κοινή γνώμη». Με αυτό τον τρόπο περιγράφει η επίσημη ιστοριογραφία τα γεγονότα που συνέβησαν στην Τσεχοσλοβακία το 1968 και είχαν ως αποτέλεσμα την εισβολή των σοβιετικών δυνάμεων. Όμως η πραγματικότητα, ως συνήθως, είναι εντελώς διαφορετική…

Τεράστιες οι διαφορές των Κομμουνιστών όπου πάντα κατέληγαν στο αιματοκύλισμα, έτσι είναι όμως όταν δυνατές φωνές προσπαθούν να επιβληθούν η μια στην άλλη, αλλά ας δούμε τις κατηγορίες που εκτοξεύει η μια πλευρά στην άλλη με κύριο θέμα μας την Άνοιξη της Πράγας.

Χρουστσόφ – Μπρέζνιεφ και Σουσλόφ ένα κομμάτι των Κομμουνιστών έβλεπε πάντα τους δυο πρώτους ως μεγαλοαστούς και μέλη μιας ευρύτερης κλίκας κρατικοδίαιτων ανδρών που στόχο είχαν την σοσιαλιμπεριαλιστικη μετατροπή της ΕΣΣΔ. Τον Σουσλόφ τον αποκαλούσαν ως τον ιδεολόγο της ένωσης τσαρικού μεγαλορωσισμού και "κομμουνισμού". Ίσως ο μεγαλύτερος σοσιαλφασίστας όλων των εποχών, μαζί με τον Τενγκ Ξιάο Πινγκ. Στο εσωτερικό μας το ΚΚΕ τον Χρουστσόφ τον έβλεπε ως το αναγκαίο καλό αφού η ΕΣΣΔ παρέμενε Σοσιαλιστική χώρα με τις όποιες παρεκκλίσεις που πάντα θα υπήρχαν σε αυτές τις περιπτώσεις. Η άνοιξη της Πράγας ήταν η αλληλεγγύη των κινημάτων στους δοκιμαζόμενους λαούς όπως στο Βιετνάμ και η εναντίωση τους σε κάθε ιμπεριαλιστικό κίνημα που ορθωνόταν εκείνη την εποχή. Η Άνοιξη της Πράγας ήταν η ανοικτή μάχη στα πεζοδρόμια της ριζοσπαστικής δημοκρατικής διανόησης, των αστών δημοκρατών και πατριωτών, με την αριστερά και το προλεταριάτο μέσα σε μια χώρα που παραπαίε ώρα με την ώρα, μέρα με την μέρα. 

Η αρχή όλων αρχίζει με την καθαίρεση του Αντόνιν Νοβότνυ το Γενάρη του 1968 από τη θέση του Γραμματέα του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας. Οι Τσεχοσλοβάκοι τον κατηγορούν για μετατροπή της χώρας σε προτεκτοράτο της ΕΣΣΔ και στροφή της οικονομίας προς τον καπιταλισμό με μόνη κερδισμένη την Μόσχα. Την θέση του καταλαμβάνει ο Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ ο οποίος είναι και αυτός υπέρ της ΕΣΣΔ αλλά ποιο ήπιος από τον Νοβότνυ. Αν και τελικώς από τις ιστορικές αναφορές του αποδίδεται μια καλή εικόνα ως προς το τι κατάφερε κατά την διάρκεια της Άνοιξης της Πράγας από τον Ιανουάριο έως και τον Αύγουστο του 68.

Το Φλεβάρη του 1948 με επικεφαλής τους Γκότβαλντ – Σλάνσκυ οι Τσεχοσλοβάκοι κομμουνιστές ανακήρυξαν τη χώρα ως «Λαϊκή Δημοκρατία». Οι Κομμουνιστές βλέπουν πίσω από αυτήν την εξέλιξη την ιμπεριαλιστική πολιτική των ΗΠΑ του Τρούμαν με το σχέδιο Μάρσαλ όπου μετά το 1947 ίσως να επιτάχυνε τις εξελίξεις, αν και άγνωστο παραμένει έως ποιο βαθμό δούλεψε κάτω από το τραπέζι η «αριστερή» σοσιαλφασιστική γραμμή Σουσλόφ.


Οι κομμουνιστές τότε στο ΚΚΣΕ ζητούσαν «καθαρές» κομμουνιστικές κυβερνήσεις στην Ανατολική Ευρώπη, δλδ χωρίς άμεσες παρεμβάσεις από την Μόσχα. Όμως οι Στάλιν - Δημητρόφ, είχαν αντίθετη άποψη. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η Τσεχοσλοβακία έως και το 1950 παρέμενε πρωτοπόρα στον αγώνα του Ισραήλ για ανεξαρτησία από την Αγγλία! Και όλα αυτά με την σύμφωνη γνώμη του Στάλιν παρά τις αντιθέσεις των Σουσλόφ - Χρουστσόφ - Μπρέζνιεφ.

Η Τσεχοσλοβακία ήταν μια ηγέτιδα δύναμη στην βιομηχανία με χιλιάδες φουγάρα να καπνίζουν σε όλο το μήκος και πλάτος της.  Το 1966 στην Τσεχοσλοβακία υιοθετούν ένα νέο σύστημα οικονομίας που στόχο έχει το μεγαλύτερο κέρδος σε σχέση πάντα με την προσφορά και την ζήτηση αλλά και τον διεθνή ανταγωνισμό. Ήταν ένα σχέδιο ώστε οι βιομηχανίες της χώρας να απομακρυνθούν από το παρασιτικό κράτος της ΕΣΣΔ και να απαλλαγούν από την αφόρητη γραφειοκρατία της. Το πρόγραμμα Ντούμπτσεκ αποσκοπούσε στην σταδιακή απεξάρτηση της χώρας από τον κλοιό της ΕΣΣΔ και την μείωση των εξουσιών στην Αστυνομία αλλά και την μείωση της γραφειοκρατίας στην χώρα, τον εκσυγχρονισμό του κράτους με απλά λόγια, αλλά με δικαίωμα για δημοψήφισμα ώστε αν κριθεί αναγκαίο η Τσεχοσλοβακία να χωριστεί με το σχέδιο της ομοσπονδιοποίησης.

2 χρόνια αργότερα στις 9 του Σεπτέμβρη του 1968 ήταν προγραμματισμένο το 14ο Συνέδριο του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας για να εγκρίνει πολιτικά το νόμο της ομοσπονδιοποίησης, και να εντάξει τις μεταρρυθμίσεις πολιτικής φιλελευθεροποίησης στο καταστατικό του.

Όλο αυτό το διάστημα στην Τσεχοσλοβακία  ο Ντούμπτσεκ ενισχύει την βιομηχανία καταναλωτικών αγαθών αφού ο ρόλος του ανθρώπου είναι κυρίαρχος στο μοντέλο οικονομίας που έχει στο μυαλό του, σε αντίθεση με τη γραμμή της ΕΣΣΔ που ρίχνει το βάρος μόνο στην παραγωγή μέσων παραγωγής. Το Μάη του 1968 στη Δρέσδη, οι  Γκομούλκα της Πολωνίας και Κάνταρ της Ουγγαρίας επικρίνουν τον Ντούμπτσεκ για τις πολιτικές μεταρρυθμίσεις, άλλωστε η γραμμή από την Μόσχα είχε δοθεί.  Η Σοβιετική Ένωση δηλώνει ανοιχτά στη Μπρατισλάβα (σε σύσκεψη των χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας) στις 3 του Αυγούστου το δικαίωμα επέμβασης της σε οποιαδήποτε «Λαϊκή» Δημοκρατία «κατρακυλήσει» στον πολυκομματισμό και τον «αστισμό». Παρόλα αυτά όμως τον Ιούνιο του ιδιίου έτους αποσύρει τα στρατεύματά της από την Τσεχοσλοβακία κατ’ απαίτηση της τσεχοσλοβακικής κυβέρνησης, αναμένοντας τις αποφάσεις του 14ου Συνεδρίου του «Κ»ΚΤ.

Στις 18 του μήνα, Ρώσοι αλεξιπτωτιστές καταλαμβάνουν το αεροδρόμιο της Πράγας, ενώ ο πρόεδρος της χώρας Σβόμποντα τελεί υπό περιορισμό. Ο τσεχοσλοβακικός στρατός δεν αντιδρά με την ηγεσία να έχει παραδοθεί αμαχητί, παρά τη βούληση των στρατιωτών.

Τη νύχτα της 20ής προς 21η του Αυγούστου, αιφνιδιαστικά, στρατεύματα όλων των χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας, πλην της Αλβανίας και της Ρουμανίας, μετά από δήθεν «έκκληση» από την ίδια την Τσεχοσλοβακία, εισβάλουν στη χώρα και την καταλαμβάνουν απ’ άκρου εις άκρον, επαναλαμβάνοντας το σενάριο των Χιτλερικών Δυνάμεων.

Ο Ντούμπτσεκ καλεί το λαό να μην αντισταθεί με χρήση βίας. Οι μάζες όμως με επικεφαλής τους εργάτες των εργοστάσιων και την νεολαία δε δέχονται αδιαμαρτύρητα την εισβολή. Κυκλώνουν τα άρματά μάχης στην Πράγα και αφοπλίζουν σοβιετικούς στρατιώτες, καταλαμβάνουν το Μέγαρο της Ραδιοτηλεόρασης. Στις αιματηρές οδομαχίες, ανατινάξεις οχημάτων χιλιάδες θα μεταφερθούν τραυματίες στα νοσοκομεία, ενώ οι νεκροί θα ξεπεράσουν τους 100. 

Το 14ο Συνέδριο του «Κ»ΚΤ, που συνέρχεται μυστικά στις 22 του Αυγούστου, καταδικάζει τη σοσιαλιμπεριαλιστική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία αλλά η διάβρωση στο εσωτερικό τους ήταν τόσο μεγάλη που τελικά ο Ντούμπτσεκ συλλαμβάνεται και οδηγείται στη Μόσχα για συνομιλίες-απειλές της ηγεσίας του Κομμουνιστικού κόμματος, τελικά ο Ντούμπτσεκ αναγκάζεται να παραμείνει πρωθυπουργός με ρώσικη κηδεμονία. Το νεοϊδρυθέν Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Τσεχοσλοβακίας διαλύεται άμεσα και τα στελέχη του συλλαμβάνονται. 

Οι Σοβιετικοί στις 26 του Αυγούστου με την τσεχοσλοβακική ηγεσία να παραμένει η πιστή μαριονέτα στα χέρια τους, υπογράφει το «Πρωτόκολλο της Μόσχας», στο οποίο περιέχονται μεταξύ άλλων η διακήρυξη «πίστης» στο «σοσιαλισμό», η επαναφορά της ασφυκτικής λογοκρισίας, η αποκήρυξη των αποφάσεων του 14ου Συνεδρίου του «Κ»ΚΤ, η δέσμευση για ασφυκτικό έλεγχο των ΜΜΕ και η άρνηση οποιασδήποτε προσπάθειας για παρέμβαση του ΟΗΕ στο Ανατολικό Μπλοκ.

Στις 26 του Σεπτέμβρη του 1968 στην Πράβντα, ο Μπρέζνιεφ μαζί με τον Κοβάλεφ σε άρθρο ντροπής για τις ανθρώπινες αξίες στην Πράβντα, το «δόγμα Μπρέζνιεφ» ή αλλιώς «δόγμα της περιορισμένης κυριαρχίας των σοσιαλιστικών χωρών». Το δόγμα που ουσιαστικά διέλυσε την ΕΣΣΔ.

«Όταν δυνάμεις εχθρικές στο σοσιαλισμό προσπαθούν να οδηγήσουν σε εκτροπή από το σοσιαλιστικό προς τον καπιταλιστικό δρόμο σοσιαλιστικές χώρες, αυτό αποτελεί πρόβλημα όχι μόνο για το δοσμένο έθνος, αλλά κοινό πρόβλημα για όλες τις χώρες του σοσιαλιστικού στρατοπέδου».

Ο Ντούμπτσεκ παραμένει για τυπικούς λόγους «πρωθυπουργός» μέχρι τον Απρίλη του 1969 με τις αφόρητες πιέσεις της Μόσχας να τον στιγματίζουν για το υπόλοιπο της ζωής του. Τον διαδέχεται ο  Χούσακ, ίσως το καλύτερο πιόνι της Μόσχας. 

Στις 16 Ιανουάριου του 1969, στην πλατεία Βανσεσλάς, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την ταπείνωση του λαού του, αυτοπυρπολείται και πεθαίνει ο Τσέχος φοιτητής Γιαν Πάλατς.

Από τον Αύγουστο του 1968 και για ένα χρόνο, η πλειοψηφία του τσεχοσλοβακικού λαού εκδηλώνει ανοιχτά την απέχθειά του για την Ρωσική εισβολή με διαδηλώσεις, μικρο-σαμποτάζ, συνθήματα σε τοίχους, ενώ στις 28 και 29 του Μάρτη 1969, περίπου στους 500.000 Τσεχοσλοβάκοι εργάτες και πολίτες κάθε τάξης διαδηλώνουν στην Πράγα κατά της ρώσικης κατοχής.

Την κατοχή της Τσεχοσλοβακία αποδοκιμάζει η Ρουμανία του Τσαουσέσκο, απέχει η Αλβανία που ουσιαστικά είχε αποχωρήσει για την αγκαλιά της Κίνας, Η Πορτογαλία μέσω της Κ/Κ κρατά μια μέση λύση, το ίδιο και η Γαλλία και το Λουξεμβούργο. Η Γιουγκοσλαβία καταδικάζει ενώ η Κούβα δίνει άλλοθι στην Μόσχα.  Είναι άλλωστε γνωστό ότι η Μόσχα πίστευε τότε ότι ο Ντούμπτσεκ έκανε ότι έκανε με τις πλάτες της Δύσης, διαρροή που έβγαινε κατευθείαν από τα υπόγεια της KGB και όπου ποτέ δεν επαληθεύτηκε από καμία πηγή.

Η Κίνα καταδίκασε τη σοβιετική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία. Ο Τσου Ενλάι είχε πει τότε χαρακτηριστικά ότι:

«Η κλίκα του Μπρέζνιεφ έστειλε εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες να εισβάλουν και να κατακτήσουνε μια υποτιθέμενη «σύμμαχη» χώρα, και να υποτάξουν 14 εκατομμύρια κατοίκους της. Δικαιολόγησε αυτή την κτηνώδη φασιστική επίθεση σα βοήθεια που αποδόθηκε σύμφωνα με τις αρχές του μαρξισμού λενινισμού και του προλεταριακού διεθνισμού. Η πολιτική των αποστατών και προδοτών αυτών είναι, για να θυμηθούμε το Λένιν, ο σοσιαλισμός στα λόγια και ο ιμπεριαλισμός στην πράξη, δηλαδή σοσιαλιμπεριαλισμός. Η ρεβιζιονιστική τσεχοσλοβακική ηγετική κλίκα κάλεσε ανοιχτά το λαό της χώρας της να μην αντισταθεί στη σοβιετική εισβολή».

Ο Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ, ηγέτης πια στα 1992 του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Τσεχοσλοβακίας, στις 7 του Νοέμβρη του έτους τραυματίζεται θανάσιμα σε τροχαίο σε εθνικό δρόμο κοντά στο Χούμπολετς. Μια εβδομάδα αργότερα, ήταν προγραμματισμένο να καταθέσει κατά πρακτόρων της KGB, σε προανάκριση όπου θα διεξαγόταν στην Πράγα, στοιχεία που αφορούσαν την περιόδο 1968-1989, στα πλαίσια σχετικής προανάκρισης που είχε διαταχθεί. Τα στοιχεία που τα είχε μαζί του δεν βρέθηκαν ποτέ...

Η άνοιξη της Πράγας θα οδηγεί για πάντα τους λαούς σε νίκες ανεξαρτήτως σημαίας και ιδεολογίας, γιατί όταν καταπιέζεται ο λαός η άνοιξη αργεί να φανεί και είναι εκείνη η στιγμή που ο λαός πρέπει να πάψει να φοβάται. Ας είναι οδηγός και της ΕΛΛΑΔΑΣ η άνοιξη της Πράγας και ας μείνει ο φόβος εγκλωβισμένος βαθιά στις ψυχές των ανθρώπων, εκεί που του αξίζει, στην λήθη. 

ΥΓ. 

Ο Jan Palach (1948 - 1969) είναι ο ήρωας όπου και μετά θάνατον εμψύχωσε τους Τσεχοσλοβάκους αφού ήταν αυτός η αφορμή για τις μαζικές διαδηλώσεις του 1989 όπου κατά την 20η επέτειο του θανάτου του οι διαμαρτυρίες στη μνήμη του κλιμακώθηκαν. Στην «εβδομάδα Πάλαχ» που ακολούθησε, έλαβαν χώρα μια σειρά αντικομουνιστικών διαδηλώσεων στην Πράγα μεταξύ 15 και 21 Ιανουαρίου 1989 που κατεστάλησαν βίαια από την αστυνομία. Η «εβδομάδα Palach» θεωρείται ο καταλύτης της πτώσης του κομμουνισμού στην Τσεχοσλοβακία 10 μήνες αργότερα.

Μετά από τη Βελούδινη επανάσταση (1989) ο Πάλαχ τιμήθηκε στην Πράγα με ένα χάλκινο σταυρό στο δάπεδο της πλατείας.

ΕΛΛΑΔΑ-ΚΥΠΡΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2017