Το καλοκαίρι του 1974 η Κύπρος βρισκόταν στις φλόγες.
Τις πρωϊνές ώρες της 20ης Ιουλίου, μιά μεγάλη Τουρκική αποβατική δύναμη εισέβαλε στο βόρειο τμήμα του νησιού, με αφορμή το πραξικόπημα απο μερίδα Ελλήνων αξιωματικών της ΕΛΔΥΚκατά του προέδρου της Κύπρου Μακαρίου.
Το πραξικόπημα είχε εκδηλωθεί μιά εβδομάδα πριν, και η κύρια δικαιολογία που επικαλέστηκε η Τουρκία για την εισβολή της στην Κύπρο, ήταν ο κίνδυνος που διέτρεχε η Τουρκοκυπριακή μειονότητα του νησιού, απο την αλλαγή καθεστώτος, παρ' ότι οι αψιμαχίες του πραξικοπήματος περιορίστηκαν στην Ελληνοκυπριακή κοινότητα χωρίς σε καμμιά περίπτωση να απειληθούν οι Τουρκοκύπριοι.
Οι πραγματικοί λόγοι της εισβολής βέβαια, ήσαν οι βλεψεις που ανέκαθεν είχε η Τουρκία για την Κύπρο, και η προστασία των Τουρκοκυπρίων ήταν το πρόσχημα που προέβαλλε για να νομιμοποιήσει τις εκάστοτε επεμβάσεις της. Και αρκετές φορές στο παρελθόν είχε απειλήσει με απόβαση στο νησί.
Είναι γνωστό άλλωστε, οτι η προετοιμασία της Τουρκίας για την εισβολή είχε αρχίσει πολύ πριν την εκδήλωση του πραξικοπήματος.
Σκοπός του κειμένου αυτού δεν είναι να αναπτύξει τις πολιτικές ή τις στρατηγικές παραμέτρους της Τουρκικής εισβολής και της κατοχής του μισού νησιού απο τους Τούρκους, η οποία συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.
Είναι κυρίως ένας φόρος τιμής στους νεκρούς της αποστολής "Νίκη", και σε όλους όσους έλαβαν μέρος σε αυτή την επιχείρηση του Ιουλίου του 1974.
Η Τουρκική εισβολή βρήκε την άμυνα της Κύπρου σε κακή κατάσταση και το ηθικό των αμυνομένων σε πολύ χαμηλό επίπεδο μετά το πραξικόπημα και τα θλιβερά γεγονότα που το ακολούθησαν.
Η "ηγεσία" που προέκυψε απο την ανταρσία εναντίον της νόμιμης και διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης του νησιού, δεν ήταν σε θέση να συσπειρώσει τον πληθυσμό με σκοπό να αντιμετωπισθεί ο εισβολέας αποτελεσματικά, και φυσικά η διεθνής υποστήριξή της ήταν ανύπαρκτη.
Η αμυντική προετοιμασία του νησιού που είχε εξασθενίσει, μετά απο πολλές αρνητικές εξελίξεις και κακούς χειρισμούς του παρελθόντος, έλαβε την χαριστική βολή με τις εκκαθαρίσεις στην Εθνική Φρουρά που ακολούθησαν το πραξικόπημα.
Την πρώτη ημέρα της εισβολής, η Τουρκική αποβατική δύναμη δεν είχε καταφέρει παρα ένα μικρό προγεφύρωμα στην ακτή της Κυρηνείας και ενώ αυτό θα μπορούσε (παρά τα όσα έχουν γραφεί ) να είχε καταστραφεί, καμμία κίνηση προσβολής της αποβατικής δύναμης ή του προγεφυρώματος δεν έγινε απο την πλευρά που θα μπορούσε να επέμβη αποτελεσματικά: Την Ελλάδα. Η δικτατορική κυβέρνηση των Αθηνών ευρίσκετο στα πρόθυρα της κατάρρευσης.
Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα απο όπου ξεκίνησε το πραξικόπημα, και απο όπου θα μπορούσε να επηρεασθεί η αμυνα της Κύπρου μετά την εκδήλωση της Τουρκικής εισβολής, παρουσίαζε σημεία διάλυσης, οι δε στρατιωτικές προετοιμασίες και η γενική επιστράτευση που ακολούθησε εξελίχθηκαν σε πραγματικό φιάσκο.
Πολύτιμος χρόνος χάθηκε με αμφιταλαντεύσεις, αποφυγή λήψεως αποφάσεων και αλλοπρόσαλλες διαταγές και ανακοινώσεις , την στιγμή που η ελλειπής και αποδιοργανωμένη άμυνα των Κυπρίων είχε περιορίσει την Τουρκική ανάπτυξη σε μερικά τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Μέσα στο κλίμα αποδιοργάνωσης και ηττοπάθειας και αφού η εφαρμογή των προβλεπομένων σχεδίων ενίσχυσης της Κύπρου (κυρίως αεροπορική προσβολή των δυνάμεων απόβασης), είχε με τον ένα ή άλλο τρόπο ακυρωθεί, αποφασίστηκε η αποστολή στρατιωτικών ενισχύσεων στην Κύπρο στην μορφή μιάς Μοίρας Καταδρομών (όχι αλεξιπτωτιστών).
Η δύναμη αυτή θα μεταφέρετο στο νησί αεροπορικώς, με το σύνολο σχεδόν των μεταφορικών αεροσκαφών που διέθετε τότε η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία.
Δέν θα εξετάσουμε εδώ το σκεπτικό, την λογική και το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα του εγχειρήματος αυτού.
Κάτω απο το φώς των στοιχείων που έχουν γίνει γνωστά 28 χρόνια μετά τα γεγονότα, η αποστολή αυτή δεν μπορεί παρά να χαρακτηρισθεί ανεπιφύλακτα
ως ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ.
Το ότι δεν κατέληξε στην ολική καταστροφή των αεροσκαφών και της δύναμης που απεστάλη, οφείλεται κατα πρώτο λόγο στην αυτοθυσία, την γενναιότητα,
και τις ικανότητες του συνόλου των αεροπόρων και καταδρομέων που έλαβαν μέρος σε αυτή.
Κατα δεύτερο λόγο οφείλεται στην τύχη.
Ποτέ δεν καταλογίστηκαν ευθύνες σε αυτούς που αποφάσισαν την αποστολή αυτή, που είχε σαν αποτέλεσμα τον θάνατο 33 αεροπόρων και καταδρομέων και την καταστροφή τεσσάρων αεροσκαφών.
Καθόλου περίεργο βέβαια, αφού ούτε για την λεγόμενη "Τραγωδία της Κύπρου" στην οποία εντάσσεται η ιστορία αυτή, έχουν ουσιαστικά καταλογισθεί ευθύνες.
Η πτήση των μεταγωγικών προεβλέπετο να γίνει με άκρα μυστικότητα, απο την αεροπορική βάση της Σούδας στην Κρήτη, και φορτίο τους θα ήταν η Α΄ Μοίρα Καταδρομών με τον οπλισμό της.Η όλη επιχείρηση θα έφερε την κωδική ονομασία "Νίκη".
20 αεροσκάφη Nord 2501 Noratlas και 10 C-47 Dakota της 354 Μοίρας Μεταφορών "Πήγασσος" διατέθηκαν για την μεταφορά της Μοίρας.
Τα αεροσκάφη θα απογειώνονταν κατα την διάρκεια της νύχτας, θα πετούσαν χωρίς συνοδεία μαχητικών, σε χαμηλό ύψος, σε σιγή ασυρμάτου, με τα φώτα πορείας σβηστά και χωρίς οπτική επαφή μεταξύ τους.Τελικός προορισμός το αεροδρόμιο της Λευκωσίας , προσγείωση σε αυτό, αποβίβαση των καταδρομέων και άμεση επιστροφή των αεροσκαφών στην Ελλάδα.
Το "σχέδιο" προέβλεπε να αρχίσουν οι απογειώσεις στις 22.30 της 21.7 με χρονικό διαχωρισμό αεροσκαφών 5΄ έτσι ώστε να έχουν όλα απογειωθεί μέχρι τα μεσάνυχτα.
Η πτήση προς την Κύπρο, η αποβίβαση των καταδρομέων και του υλικού και η επιστροφή έπρεπε να γίνουν υπο πλήρες σκότος, για την αποφυγή εντοπισμού
απο την Τουρκική αεροπορία.
Υπήρξε ρητή διαταγή, σε καμμία περίπτωση να μήν προσγειωθεί αεροσκάφος στην Κύπρο με το φώς της ημέρας.
Το σχέδιο απογειώσεων εφαρμόστηκε οσον αφορά τα πέντε πρώτα αεροσκάφη αλλά απο εκεί και πέρα υπήρξαν καθυστερήσεις, (σύμφωνα με ορισμένες εκδοχές σκόπιμες) με αποτέλεσμα να δοθεί διαταγή να ακυρωθούν οι απογειώσεις, αφήνοντας πέντε Νοράτλας και όλα τα Ντακότα με το υλικό πίσω!
Τελευταίο απογειώθηκε το Νοράτλας με τον κωδικό "Νίκη 15", (15ο στην σειρά απογειώσεων) έξω απο τα χρονικά όρια, και παρά την εντολή να ακυρώσει.
Τα αεροσκάφη που τελικά απογειώθηκαν ακολούθησαν μιά πορεία πάνω απο την πόλη των Χανίων, ανέβηκαν σε ύψος 7000 ποδών, πέρασαν απο τα Λευκα Όρη, κατέβηκαν στα 500 περίπου πόδια και απο εκεί ακολούθησαν μια πορεία νοτιο-ανατολική μέχρι ένα σημείο 34° Β.και 27° Α, και απο εκεί γύρισαν ανατολικά με κατεύθυνση την Κύπρο.
Η περιοχή αυτή βρίσκεται κάτω απο την συνεχή επιτήρηση της Τουρκικής Αεροπορίας και ο εντοπισμός των Νοράτλας θα σήμαινε και την σίγουρη καταστροφή τους.Τα πληρώματα των Νοράτλας γνώριζαν οτι στο ταξίδι αυτό θα ήσαν μόνοι, δεν θα υπήρχαν Ελληνικά μαχητικά για προστασία τους.Η μόνη τους προστασία θα ήταν το σκοτάδι και το στοιχείο του αιφνιδιασμού.
Σε όλη την διάρκεια της πτήσης δεν υπήρχαν ραδιοβοηθήματα, αφού αυτά ήσαν εκτός ενεργείας λόγω της εμπόλεμης κατάστασης, ούτε σημεία αναφοράς για προσανατολισμό, και εδώ επιστρατεύθηκαν οι ικανότητες των ραδιοναυτίλων.
Πολλά απο τα αεροσκάφη πετούσαν σχεδόν σύρριζα με την επιφάνεια της θάλασσας (μιά πολύ επικίνδυνη κατάσταση, όπου το παραμικρό λάθος των χειριστών σήμαινε συντριβή του αεροσκάφους και ακαριαίο θάνατο για το πλήρωμα και τους επιβαίνοντες).
Τα Νοράτλας δεν πετούσαν σε σχηματισμό, ούτε είχαν οπτική επαφή μεταξύ τους.Πετούσαν ανεξάρτητα, με μιά γενική ιδέα του που περίπου πετούσε το προηγούμενο ή το επερχόμενο αεροσκάφος.
Η πτήση πρός την Κύπρο έπρεπε να διαρκέσει δύο περίπου ώρες για τα αργοκίνητα και βαρυφορτωμένα μεταγωγικά.
Αρκετά απο αυτά παρουσίασαν βλάβες, όμως τα πληρώματά τους κατάφεραν να τα πάνε στον προορισμό τους.
Πλησιάζοντας την Κύπρο απο τα δυτικά, και έχοντας απο ώρα σπάσει την σιγή ασυρμάτου, παρατήρησαν οτι η θαλάσσια περιοχή νότια του νησιού παρουσίαζε ασυνήθιστη κίνηση πολεμικών πλοίων του Αμερικανικού 6ου Στόλου.
Ένα απο τα Νοράτλας πέρασε αρκετά κοντά απο ένα μεγάλο αεροπλανοφόρο, χωρίς κανένα συμβάν.
Άλλα αεροσκάφη πέταξαν κατα λάθος πάνω απο την Βρεταννική βάση του Ακρωτηρίου στην οποία σήμανε συναγερμός. Αμέσως η Διοίκηση των Βρεταννικών Δυνάμεων της Κύπρου προειδοποίησε τις Ελληνικές αρχές ότι στο εξής θα αναχαίτιζε οποιαδήποτε αεροσκάφη θα πλησίαζαν την περιοχή της Κύπρου!
Φτάνοντας πάνω απο το νησί, παρατήρησαν μεγάλες πυρκαϊές στο Όρος Τρόοδος , οι οποίες είχαν ανάψει απο τους βομβαρδισμούς των Τούρκων.
Αυτές οι πυρκαϊές ήσαν η πηγή των αναλαμπών στον ορίζοντα που είχαν βοηθήσει στον προσανατολισμό πολλών Νοράτλας κατα την προσέγγισή τους στην Κύπρο.
Μερικά αεροσκάφη δέχτηκαν αραιά πυρά απο τις διάσπαρτες Τουρκοκυπριακές θέσεις, αλλά χωρίς τα πληρώματά τους να ανησυχήσουν ιδιέταιρα.
Ένα-ένα τα μεταγωγικά άρχισαν την κάθοδό τους προς το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, όταν διεπίστωσαν ότι εδέχοντο σφοδρά αντιαεροπορικά πυρά, άν και απ' ότι γνώριζαν, το αεροδρόμιο ευρίσκετο μέχρι εκείνη την στιγμή σε Ελληνικά χέρια.Η ώρα ήταν λίγο μετά τις 02.00 της 22 Ιουλίου.
Πρίν την αναχώρηση της αποστολής, τα πληρώματα των Νοράτλας ενημερώθηκαν οτι οι Κυπριακές δυνάμεις οι οποίες είχαν τον έλεγχο του αεροδρομίου, είχαν ειδοποιηθεί για την άφιξη των Ελληνικών αεροσκαφών και είχαν διαταχθεί να μήν ανοίξουν πύρ κατα την προσέγγισή τους.
Υπάρχουν πολλές αλληλοσυγκρουόμενες εκδοχές για το άν δόθηκε τέτοια διαταγή, τί περιείχε, σε ποιούς δόθηκε και απο ποιούς, και πότε.
Γεγονός είναι ότι τα αεροσκάφη που επιχειρούσαν να προσγειωθούν, δέχθηκαν καταιγιστικα πυρά απο πολλές κατευθύνσεις, μέσα και έξω απο το αεροδρόμιο.Τα πυρά προήρχοντο απο Ελληνοκυπριακές θέσεις αντιαεροπορικών, καθώς και απο διάφορους πολίτες που είχαν πάρει θέσεις γύρω απο το αεροδρόμιο και έβαλλαν κατα των Νοράτλας με ότι όπλο είχαν διαθέσιμο.
Αργότερα, απο διάφορες μαρτυρίες προέκυψε οτι , περιμένοντας Τουρκική επίθεση, και μή γνωρίζοντας ότι θα έρχονταν ενισχύσειςαπο την Ελλάδα , θεώρησαν ότι τα αεροσκάφη που πλησίαζαν ήσαν σίγουρα Τουρκικά.
Τα αεροσκάφη "Νίκη 1" ," Νίκη 2" και" Νίκη 3" κατάφεραν να προσγειωθούν αποβιβάζοντας τους καταδρομείς και τα εφόδια που μετέφεραν.
Το αεροσκάφος"Νίκη 4 " δέχθηκε πολλά βλήματα αντιαεροπορικών, πήρε φωτιά και συνετρίβη δυό μίλια πριν τον διάδρομο του αεροδρομίου.Όλοι οι επιβαίνοντες, πλήρωμα και καταδρομείς εκτός ενός,σκοτώθηκαν.
Το αεροσκάφος"Νίκη 7 " εβλήθη σε πολλά σημεία, ο ένας κινητήρας του εξερράγη, ο δεύτερος πήρε φωτιά, αλλά το ηρωϊκό του πλήρωμα κατάφερε να το προσγειώσει.Δύο απο τους καταδρομείς που μετέφερε σκοτώθηκαν και 11 τραυματίστηκαν, απο τα πυρά που σχεδόν διέλυσαν την άτρακτο.
Τα ακολουθούντα Νοράτλας βρέθηκαν σε έναν καταιγισμό πυρών κάθε είδους όπλων, αλλά τα πληρώματά τους με υπεράνθρωπες προσπάθειες και ηρωϊσμό τα προσγείωσαν εκπληρώνοντας στο ακέραιο το καθήκον τους.
Κάποιοι απο τους χειριστές των αεροσκαφών , ελπίζοντας οτι το αεροδρόμιο ήταν ακόμη σε Ελληνικά χέρια, σε μιά απελπισμένη προσπάθεια να δηλώσουν την εθνικότητά τους άναβαν όλα τα φώτα των Νοράτλας, κατα την τελική φάση της προσγείωσης.Αυτό, λίγο επηρέασε αυτούς που πυροβολούσαν απο το έδαφος,
αλλά τουλάχιστον τα τελευταία αεροσκάφη δέν είχαν απώλειες, άν και όλα έφεραν σημάδια απο τα πυρά που δέχτηκαν.
Όταν καθυστερημένα διαπιστώθηκε ότι τα αεροσκάφη που επιχειρούσαν να προσγειωθούν ήσαν Ελληνικά, τα πυρά απο το έδαφος άρχισαν να αραιώνουν και τέλος σταμάτησαν.
Ήταν όμως πλέον αργά για δύο απο τα Νοράτλας και 33 αεροπόρους και καταδρομείς.
Τελευταίο, και λίγο πρίν το πρώτο φώς προσγειώθηκε το "Νίκη 15 " που μετέφερε τα πυρομαχικά της Α΄Μοίρας Καταδρομών.
Όλα τα αεροσκάφη που προσγειώθηκαν στην Λευκωσία απογειώθηκαν για το ταξίδι της επιστροφής, εκτός απο το άτυχο Νίκη 4" και τρία ακόμη Νοράτλας.
Το" Νίκη 3" που παρουσίασε βλάβη στον ένα κινητήρα, το "Νίκη 7 " που είχε καταστραφεί σχεδόν ολοσχερώς και το"Νίκη 12 " το οποίο έμεινε απο καύσιμα .
Και τα τρία Νοράτλας πυρπολήθηκαν απο τις Κυπριακές δυνάμεις με διαταγή του Ελληνικού Αρχηγείου Αεροπορίας, προφανώς για να μήν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν την συμβολική αυτή Ελληνική επέμβαση στην Μάχη της Κύπρου.
Η δικαιολογία για αυτή την ενέργεια ήταν ότι η Ελλάδα δεν βρισκόταν επίσημα σε εμπόλεμη κατάσταση με την Τουρκία!!
Τα υπόλοιπα αεροσκάφη, κάνοντας οικονομία καυσίμων και πετώντας πάντα χαμηλά για την αποφυγή εντοπισμού απο την Τουρκική Αεροπορία, άρχισαν να προσγειώνονται στην Σούδα, εκτός απο 4 που προσγειώθηκαν στην Ρόδο λόγω έλλειψης καυσίμων και ζημιών που προκλήθηκαν απο τα πυρά που δέχτηκαν στην Λευκωσία.
Δύο απο τα Νοράτλας που απογειώθηκαν απο την Σούδα, δεν προσγειώθηκαν ποτέ στην Κύπρο:
Το" Νίκη 13", δήλωσε οτι έχασε τον προσανατολισμό του και προσγειώθηκε στην Ρόδο.
Το" Νίκη 14", φτάνοντας πάνω απο την Κύπρο όταν είχε πιά ξημερώσει, ακολούθησε τις διαταγές και επέστρεψε στην Σούδα.
Με το φώς της ημέρας άρχισε ο σφοδρός βομβαρδισμός του αεροδρομίου της Λευκωσίας απο την Τουρκική Αεροπορία.
Οι καταδρομείς της Α' Μοίρας που μετέφεραν τα Νοράτλας,παρά τις απώλειές τους και τον εφιάλτη που μόλις πέρασαν, πήραν θέσεις στην άμυνα του αεροδρομίου και τις επόμενες μέρες πολέμησαν ηρωϊκά εναντίον των Τούρκων εισβολέων.
Δυστυχώς, η πραγματικά ηρωϊκή αυτή επιχείρηση της Ελληνικής Αεροπορίας ήταν και η μοναδική απο πλευράς Ελλάδος βοήθεια, στις κρίσιμες ώρες που περνούσε η Κύπρος.Ο ηρωϊσμός αυτών που έλαβαν μέρος και η θυσία όσων φονεύθηκαν κατα την εκτέλεσή της, δεν στάθηκαν αρκετά να επηρεάσουν την ροή των γεγονότων.
Θα παραμείνει όμως μιά λαμπρή σελίδα δόξας στην Ιστορία της Αεροπορίας μας, και των Δυνάμεων Καταδρομών, έστω και μή πλήρως αναγνωρισμένη.
http://clubs.pathfinder.gr/iakocos/571217
