ΤΟ ΘΕΑΤΡΟΝ ΤΗΣ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟΝ ΤΗΣ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ 

Η Επίδαυρος είναι μία από τις πιο γνωστές αρχαίες πόλεις της Ελλάδος, η οποία βρίσκεται σε ορεινή χερσόνησο της Πελοποννήσου προς την πλευρά του Σαρωνικού κόλπου. Το όνομα της το έλαβε από τον Επίδαυρο, τον τρίτο κατά σειρά άρχοντα της πόλεως μετά τον απόγονο του Ίωνος Πιτυρέα και τον Αργείο Διηφόντη. 

Ο Όμηρος αναφέρει την Επίδαυρο, που συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο, ως μία πολύ καλά ωχυρωμένη πόλι με ακρόπολι από μυκηναϊκά πολυγωνικά τείχη. Η εμπορική ανάπτυξις επέτρεψε στην Επίδαυρο να ιδρύση πολλές αποικίες. Την φήμη της όμως σε όλον τον αρχαίο κόσμο την οφείλει στο ιερό του θεού της ιατρικής Ασκληπιού, που θεωρείτο το περιφημότερο όλων των Ασκληπιείων. 

Το Ασκληπιείο της Επιδαύρου εντοπίζεται σε μία κοιλάδα μακριά από την πόλι, σε μία απόστασι 10 περίπου χιλιομέτρων νοτιοδυτικά αυτής και κοντά στο σημερινό χωριό Λιγουριό. Στα βόρεια του Ασκληπιείου υπάρχει το Τίτθιο όρος, όπου σύμφωνα με την παράδοσι εγεννήθη ο Ασκληπιός. Εντός του ιερού υπήρχαν πολλά και ωραία οικοδομήματα, όπως ο αινιγματικός "θόλος" (κυκλικό μνημείο αγνώστου χρήσεως). 

Οι ανασκαφές έφεραν στο φως το "μέγαν γυμνάσιον" με το ωδείον του, την παλαίστρα, την βιβλιοθήκη, το στάδιο, τα λουτρά και ένα είδος ξενοδοχείου. Λίγο έξω από το τέμενος του Ασκληπιού, στην δυτική πλαγιά του Κυνορτίου όρους, βρίσκεται το παγκοσμίως γνωστό θέατρον της Επιδαύρου, ένα από τα καλλίτερα και μεγαλύτερα αρχαία θέατρα. Το θέατρον της Επιδαύρου εχτίσθη στα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνος από τον αρχιτέκτονα-γλύπτη Πολύκλειτο τον Αργείο, μαθητή του Ναυκύδου. 

Ο Πολύκλειτος αναφέρεται ως ο Νεώτερος, για να διακρίνεται από τον άλλο σπουδαίο Αργείο γλύπτη του 5ου π.Χ. αιώνος Πολύκλειτο τον Πρεσβύτερο, που πιθανόν να ήτο συγγενής του. Μερικά από τα σημαντικότερα φιλοτεχνήματα του Πολυκλείτου του Νεωτέρου ήσαν το μαρμάρινο άγαλμα του Διός στο Άργος, το άγαλμα του Φιλίου Διός στην Μεγαλόπολι, το χάλκινο άγαλμα της Αφροδίτης και ο χάλκινος ανδριάς του ολυμπιονίκου Αγήνορος. 

Στον Πολύκλειτο ανήκει επίσης το απωλεσθέν σύγγραμμα "Κανών", στο οποίο ορίζοντο οι ακριβείς αναλογίες του ανθρωπίνου σώματος και οι σχέσεις μεταξύ των μελών του. Το αρχιτεκτονικό ταλέντο του Πολυκλείτου παρουσιάσθη στην Επίδαυρο με δύο οικοδομήματα, τον θόλο και το θέατρο. Οι δύο κατασκευές του Πολυκλείτου στην Επίδαυρο συγκέντρωσαν τον θαυμασμό των συγχρόνων του για την αρμονική και καλαίσθητη παρουσία τους. Κι αν ο θόλος βρίσκεται σήμερα σε πολύ άσχημη κατάστασι, δεν συμβαίνει το ίδιο με το θέατρο, που είναι άριστα διατηρημένο και μαρτυρεί του λόγου το αληθές. 

Η πρώτη ανασκαφή του έγινε το 1829 από τον Γάλλο αρχαιολόγο Blone και η πλήρης αποκάλυψις του το 1881 με 1882 από τον Έλληνα αρχαιολόγο Π. Καββαδία. Το θέατρον στρέφεται προς Βορράν με μικρή απόκλισι προς τα δυτικά, έτσι ώστε οι θεατές έβλεπαν το ιερό άλσος και τα άλλα οικοδομήματα. Αποτελείται από την κυκλική ορχήστρα, στο μέσον της οποίας υπήρχε η "θυμέλη", το κοίλον και την σκηνή. 

Τα υλικά κατασκευής προέρχονται από την γύρω περιοχή και είναι λευκός τιτανόλιθος για τις κερκίδες και πωρόλιθος για την σκηνή και τα αναλήμματα του κοίλου. Το κοίλον αποτελείται από 55 σειρές "εδωλίων" (καθισμάτων), που διαιρούνται σε δύο τμήματα με ένα μεγαλοπρεπές διάζωμα. Το κατώτερο τμήμα διαθέτει 34 σειρές καθισμάτων και το ανώτερο 21 σειρές. Όλες οι σειρές των εδωλίων χωρίζονται καθέτως από κλιμακοστάσια σε τμήματα-κερκίδες, 12 για το κάτω μέρος και 22 για το πάνω. Τα κλιμακοστάσια παρέχουν πρόσβασι σε κάθε σημείο των κερκίδων. Στο άνω μέρος και σε απόστασι 2,10 μέτρων από την τελευταία σειρά, το κοίλον περιβάλλεται από ένα τείχος πωρολίθου, ενώ χωρίζεται από την ορχήστρα με λιθόστρωτη οδό πλάτους 2,70 μέτρων. Βάσει των αυθεντικών θέσεων, το θέατρο αρχικά χωρούσε 6210 θεατές. Η επέκτασις των 21 σειρών πάνω από το διάζωμα ηύξησε την χωρητικότητα σε 14000 με 15000 θεατές. 

Όπως και στα άλλα αρχαία θέατρα, το κατακόρυφο τμήμα των καθισμάτων είναι έντονα καμπύλο στο εσωτερικό του, ακολουθώντας την καμπύλη της κνήμης. Το σχήμα αυτό διευκόλυνε κάποιες κινήσεις των ποδιών κατά την διάρκεια των πολύωρων παραστάσεων (οι θεατές παρακολουθούσαν διαδοχικά τρεις τραγωδίες και ένα σατυρικό δράμα), έτσι ώστε να αυξάνεται η κυκλοφορία του αίματος και να μην επέρχεται το μούδιασμα. Λόγω της καμπύλης πάλι, το πέλμα του θεατού στηρίζετο πιο πίσω, σχεδόν κάτω από το κέντρο βάρους του, προσφέροντας έτσι μεγαλύτερη δύναμι μοχλού όταν αυτός ήθελε να σηκωθή όρθιος. 

Το χαρακτηριστικό αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς τα καθίσματα δεν διέθεταν υποστηρίγματα (μπράτσα) για την στήριξι των χεριών. 

Ο εργονομικός σχεδιασμός των θέσεων εξασφάλιζε στον θεατή την απρόσκοπτη παρακολούθησι των θεατρικών έργων, χωρίς ενοχλήσεις από τους διπλανούς ή τους θεατές της πίσω σειράς. Άξιον αναφοράς είναι το γεγονός, ότι οι θέσεις της χαμηλοτέρας σειράς διέθεταν στηρίγματα πλάτης, καθώς απεδίδοντο σε επίτιμους προσκεκλημένους. Το πλήθος των οριζοντίων και εγκαρσίων διαδρόμων, τα διαστήματα μεταξύ των θέσεων και ο κυκλικός διάδρομος γύρω από την ορχήστρα, που πλαταίνει προς τις εξόδους, είναι μερικά στοιχεία που διευκόλυναν την άνετη αποχώρησι από το θέατρο. 

Η ορχήστρα έχει σχήμα κυκλικό με διάμετρο 20,30-21,50 μέτρα. Μπροστά στην ορχήστρα υψώνετο το διώροφο κτήριο της σκηνής, που προσετέθη κατά την ελληνιστική περίοδο, με διαστάσεις κατόψεως 26,15Χ6 μέτρα. 

Ο πρώτος όροφος του κτηρίου διέθετε 10 κίονες κατά μήκος της βορειοδυτικής όψεως και 4 κίονες κατά μήκος του κεντρικού άξονος. 

Ο δεύτερος όροφος ήτο παρόμοιος, όμως δεν διέθετε κεντρική κιονοστοιχία. Μπροστά από την σκηνή και απέναντι στο κοίλο υπήρχε το προσκήνιον. Το προσκήνιον είχε σχήμα Π, μήκος (παράλληλα προς την σκηνή) 22,60 μέτρα και στηρίζετο σε 14 κίονες. Στις δύο ακραίες πλευρές της σκηνής και κάθετα προς τον άξονα του προσκηνίου υπήρχαν τα παρασκήνια, επίσης διώροφα κτίσματα, ορθογωνικής κατόψεως 10Χ2,55 μέτρων. 

Τα παρασκήνια εμφανίζοντο ως ελαφρώς προεξέχοντα τμήματα της σκηνής. Στις δύο πλευρές των παρασκηνίων της σκηνής κατέληγαν δύο ανωφερή επίπεδα (ράμπες), που ξεκινούσαν από τις πύλες εισόδου και εξόδου. 

Οι πύλες διέθεταν από δύο θύρες. Η μία θύρα ωδηγούσε μέσω της παρόδου στην ορχήστρα και η άλλη στο ανωφερές επίπεδο. Το θέατρον της Επιδαύρου είναι ένα εξαίσιο δείγμα της ελληνικής αρχιτεκτονικής. Η ακουστική του είναι απαράμιλλη, ενώ και το οπτικό πεδίο που προσφέρει σε όλες τις θέσεις των θεατών είναι πάρα πολύ καλό. Τα γνωρίσματα αυτά ανήκουν στις γενικές ιδιότητες των ελληνικών θεάτρων, που επιτυγχάνοντο χάρις στις ικανότητες των Ελλήνων αρχιτεκτόνων και στις έξυπνες τεχνικές των, όπως κατασκευή σε κοίλες πλαγιές λόφων. Για την ενίσχυσι του ήχου κατά την διάρκεια των παραστάσεων χρησιμοποιούντο επίσης διάφορα μεγάλα ορειχάλκινα αγγεία, που τοποθετούντο σε κατάλληλα σημεία του οικοδομήματος. 

Το θέατρον της Επιδαύρου μετά από 24 αιώνες εξακολουθεί να λειτουργή με την τελειότερη ακουστική στον κόσμο. Η τεχνολογία κατασκευής του παρέμεινε αξεπέραστη, όπως και το πνεύμα που το ανέδειξε.

ΠΗΓΕΣ:
1. Κωνσταντίνος Γεωργακόπουλος, Αρχαίοι Έλληνες θετικοί επιστήμονες, εκδόσεις Γεωργιάδης, Αθήναι 1995, Πολύκλειτος ο Αργείος (Νεώτερος), σελίδες 357-359 2. Ν. Μαρμαράς - Γ. Πουλακάκης, Τεχνικά, Απρίλιος 1998, Εργονομικός σχεδιασμός στην αρχαία Ελλάδα, σελίδες 44-45 3. Αλτάνη, Δαυλός τεύχος 209, Μάιος 1999, Σχεδιάγραμμα Επιδαύρου, σελίς 13177 4. Επιστήμη και ζωή τόμος 6, Επίδαυρος, σελίδες 41-44 τόμος 16, Πολύκλειτος ο νεώτερος, σελίς 125 5. Tufts University 1998, Ιστοσελίς Διαδικτύου (Internet) http://www.perseus.tufts.edug