Θάνατος άνδρα δείκνυσι!
Ελληνίδες και Έλληνες συμπολίτες. Το 6ο ετήσιο μνημόσυνο του μακαριστού πρώην προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Τάσσου Παπαδόπουλου τελείται εφέτος σε εξαιρετικά δύσκολες τοπικές, εθνικές και διεθνείς συγκυρίες για την Κυπριακή πολιτεία και το Ελληνικό έθνος. Έτσι λοιπόν, ο καθιερωμένος επιμνημόσυνος λόγος καθίσταται όλως ιδιαιτέρως απαιτητικός, τόσο καθ’ ότι ούτως ή άλλως τα έργα του μνημονευόμενου σήμερα Έλληνα υπέρ της καθ ημάς πολιτείας και του Έθνους ήσαν μεγάλα και αξιομνημόνευτα, όσο και γιατί έχουμε καθήκον, όπως μας δίδαξε ο μέγας Περικλής στον περίφημο επιτάφιό του λόγο, με έργα και όχι με λόγους να τιμούμε τους μεγάλους αγωνιστές: « … για άντρες που αναδείχτηκαν γενναίοι με έργα, με έργα [πρέπει] να τους αποδίδονται τιμές …», «… ἀνδρῶν ἀγαθῶν ἔργῳ γενομένων ἔργῳ καὶ δηλοῦσθαι τὰς τιμάς …». Πώς λοιπόν κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες να μπορέσουμε να εκδηλώσουμε έργα αντάξια και σύμμετρα προς τη δράση του τιμωμένου σήμερα Τάσσου Παπαδόπουλου;
Και ασφαλώς ως πρώτος και σταθερότερος άξονας της δράσεώς του η επιδίωξη της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ. Συνεχίζει ως εξής στον ίδιο μνημειώδη λόγο του ο Περικλής, περιγράφοντας εναργώς τον πρώτο λόγο για τον οποίο συν-εκκλησιαστήκαμε σήμερα προς τιμήν και εις μνημόσυνον αιώνιον του εκλιπόντος: «… τους απονέμεται η τιμή αυτή και μνημονεύονται … γιατί την χώρα … χάρις στην ανδρεία τους μας την παρέδωσαν EΛΕΥΘΕΡΗ», «…τὴν τιμὴν ταύτην τῆς μνήμης δίδοσθαι … τὴν γὰρ χώραν … μέχρι τοῦδε ΕΛΕΥΘΕΡΑΝ δι᾽ ἀρετὴν παρέδοσαν …». Ο πρόεδρος Παπαδόπουλος, 22 μόλις ετών, υπηρετεί την απελευθέρωση της πατρίδας σαν υπεύθυνος της ΠΕΚΑ, πολιτικής πτέρυγας της ΕΟΚΑ . Και ενώ ως εκπρόσωπος της ΕΟΚΑ αρνείται να προσυπογράψει τις Συμφωνίες στη Διάσκεψη του Λονδίνου, αφού αυτές δεν ικανοποιούσαν τους εθνικούς πόθους και δεν ήσαν άξιες του μεγαλείου του απελευθερωτικού αγώνα, δεν αρνείται τη συνέχιση της προσφοράς του. Ως γνήσιος δημοκράτης και φιλόπατρις, μετέχει στη Συντακτική Επιτροπή που αναλαμβάνει τον καταρτισμό του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, που ήταν προϊόν εκείνης της διασκέψεως. Του συντάγματος μιας οιονεί προδομένης -έξωθεν και ένδοθεν- δικοινοτικής, ενιαίας όμως πολιτείας, την οποία -αν και εν τέλει διαιρεμένη- αξιώθηκε να υπηρετήσει πολλάκις ως υπουργός, ως Πρόεδρος και της οποίας την υπόσταση αξιώθηκε να προφυλάξει από μέγιστη επιβουλή το 2004 και να υπερασπιστεί μέχρι της τελευτής του.
Μνημονεύοντας δε έτι τους ένδοξους νεκρούς ο Περικλής, παρατηρεί «… κτησάμενοι γὰρ πρὸς οἷς ἐδέξαντο ὅσην ἔχομεν ἀρχὴν ΟΥΚ ΑΠΟΝΩΣ ἡμῖν τοῖς νῦν προσκατέλιπον …», πέρα από όσα κληρονόμησαν - στη δική μας ιστορική συγκυρία, την αποικιοκρατία -, παρέδωσαν σε εμάς τους τωρινούς ΟΧΙ ΧΩΡΙΣ ΚΟΠΟ ΚΑΙ ΠΟΝΟ, όση ηγεμονία έχουμε, -την Κυπριακή πολιτεία. Δεν θα ξεχάσω ποτέ το πρωινό εκείνης της Παρασκευής, 20η μέρας της νοσηλείας του -της τελευταίας- όταν παρά την μηχανική υποβοήθηση της αναπνοής και την ισχυρή αναλγητική αγωγή, ήταν εμφανές πόσο πόνο και δύσπνοια του προκαλούσε η ασθένεια του. Ο συνήθης άνθρωπος υπό αυτές τις συνθήκες και μάλιστα μπροστά στην αμεσότητα του επικείμενου θανάτου λυγίζει! Αποζητά βοήθεια, επιστρατεύει μη ρεαλιστικές προσεγγίσεις και ζητεί αχρείαστες παρεμβάσεις, έχει ανάγκη συνεχούς συναισθηματικής στήριξης και φυσικής επαφής. Ο συνήθης άνθρωπος, όχι όμως ο αείμνηστος! Αξιοπρεπέστατος, και λακωνικός, θύμιζε στις τελευταίες στιγμές του τις ιστορικές περιγραφές του τέλους του Γεώργιου Καραϊσκάκη ο οποίος δια λόγων και στάσεως εξύβριζε τον επερχόμενο θάνατο και δεν επέτρεπε στον εαυτό του ούτε την παραμικρή ένδειξη ανθρώπινης αδυναμίας. Στην περίπτωση του Τάσσου Παπαδόπουλου, είχε αποκρούσει σε τέτοιο βαθμό την εκδήλωση οιασδήποτε ανθρώπινης αδυναμίας, ώστε ούτε καν το χέρι δεν δεχόταν να του κρατάς πάνω από λίγα δευτερόλεπτα, εκείνα τα της ευγενούς χειραψίας. ΤΟΥΤΩΝ λεχθέντων, ας επιστρέψουμε νοερά στο ιστορικό διάγγελμά του της 7ης Απριλίου 2004. Αυτός, ο χαρακτήρας αδάμαστης υπομονής και παροιμιώδους καρτερίας όπως τον ζήσαμε την ώρα του επικείμενου θανάτου του, εκείνη τη νύχτα της 7ης Απριλίου του 2004 «… ἐνεβριμήσατο τῷ πνεύματι καὶ ἐτάραξεν ἑαυτὸν …» , δακρύζει και η φωνή του αλλοιώνεται από το βάρος της ιστορικής ευθύνης την οποία ανελάμβανε και για την οποία θα μνημονεύεται δια παντός! Ανόητα, μίζερα και ανιστόρητα ανθρωπάρια προσέδωσαν, φευ, σκοπιμότητα σε τέτοια εκφορά ΕΜΠΟΝΟΥ Έλληνος λόγου! Είναι δυνατόν;
«… Αντιμετώπισε την ασθένεια του με σθένος και αξιοπρέπεια καθ’ όλη τη διάρκειά της ...» γράψαμε στο ανακοινωθέν του θανάτου του, αλλά η αλήθεια που χώρεσε σε εκείνο το ανακοινωθέν, είναι αυτή η οποία σήμερα κινεί την καρδιά, το νου και τον λόγο μας, αγαπητή Φωτεινή και προσφιλή τέκνα του αειμνήστου. Ως ιατρός που έζησε στιγμή προς στιγμή την τελευταία, δυσερμήνευτη εκείνη ασθένεια και τα τέλη του ανδρός, σας λέγω, αγαπητοί συμπολίτες, ότι αληθώς, «οὐκ ἀπόνως ἡμῖν τοῖς νῦν προσκατέλιπεν» την καθ’ ημάς Πολιτεία ο αείμνηστος πρόεδρος Τάσος Παπαδόπουλος και ότι αυτός είναι ο δεύτερος λόγος, καθόλου κατώτερος του πρώτου, για τον οποίο τελείται το σημερινό εθνικό μνημόσυνο!
Αφού λοιπόν επιλέξαμε να αναμετρηθούμε με ένα λόγο σαν τον Επιτάφιο του Περικλή, αρχίζοντας με το « … ἀνδρῶν ἀγαθῶν ἔργῳ γενομένων ἔργῳ καὶ δηλοῦσθαι τὰς τιμάς …», καλούμαστε σήμερα να δούμε ποιο πολίτευμα, ποιας ποιότητας, ποιων προγόνων καλούμαστε σήμερα να ανασυγκροτήσουμε και να προστατεύσουμε, ώστε ΜΕ ΕΡΓΑ, όπως προείπαμε, να τιμήσουμε τον εκλιπόντα. Εν πρώτοις, εκαυχάτο ο Περικλής: «… έχουμε πολίτευμα που δεν χρειάζεται να αντιγράφει τους θεσμούς των άλλων, μάλλον οι ίδιοι αποτελούμε υπόδειγμα για άλλους …», «… χρώμεθα γὰρ πολιτείᾳ οὐ ζηλούσῃ τοὺς τῶν πέλας νόμους, παράδειγμα δὲ μᾶλλον αὐτοὶ ὄντες τισὶν ἢ μιμούμενοι ἑτέρους …». Τι όμως συμβαίνει στα καθ’ ημάς αγαπητοί; 1 στους 2 νέους ηλικίας 30 - 35 ετών είναι μέτοχος ανώτατης Παιδείας, και όμως! Η πολιτεία μας κάθε άλλο παρά την πρωτοτυπία προωθεί: μηρυκάζει συστηματικά εισαγόμενες προσεγγίσεις και εισάγει μελετητές και μελέτες κατά συρροή από την αλλοδαπή, από την Υγεία ως την Παιδεία, την άμυνα και την Οικονομία. Αποτυγχάνει δηλαδή να επιστρατεύσει την ικμάδα, τη γνώση, την εμπειρία, αποτυγχάνει να αναδείξει την αριστεία των ιδίων των πολιτών της και των Πανεπιστημιακών ιδρυμάτων της για να δημιουργήσει θεσμούς και να προσφέρει λύσεις στα προβλήματα που απασχολούν τον πολίτη. Κι όλα αυτά με το 40% των νέων της Κύπρου κάτω των 25 ετών στην ανεργία, με την μητροπολιτική Ελλάδα να μετρά 140.000 μετανάστες επιστήμονες τα τελευταία 4 χρόνια. Το διακύβευμα εδώ αγαπητοί συμπολίτες, είναι αυτός καθ’ εαυτόν ο έμψυχος χυμός του έθνους και της Κυπριακής πολιτείας!
Συνεχίζει ο Περικλής: «… Και ονομάζεται το πολίτευμα αυτό Δημοκρατία επειδή δεν αποβλέπει στο συμφέρον των λίγων αλλά των πολλών …», «…καὶ ὄνομα μὲν διὰ τὸ μὴ ἐς ὀλίγους ἀλλ᾽ ἐς πλείονας οἰκεῖν δημοκρατία κέκληται …». Ηχούν αλλόκοτα τα λόγια αυτά στα αισθητήρια μας, μετά τον καταιγισμό των πράξεων ευτελισμού της Δημοκρατίας από αυτούς που τάχθηκαν να την υπηρετούν; Είναι μια τέτοια Δημοκρατία που καλούμαστε σήμερα να υπερασπιστούμε εις μνήμην του; αν όχι, τότε καλούμαστε να την επανιδρύσουμε! Αλλά η επανίδρυση μιας τέτοιας Δημοκρατίας δεν συνίσταται σε θεωρητικές τοποθετήσεις, αλλά σε πολύ συγκεκριμένα κοινωνικά και πολιτικά ζητούμενα. Μας καθοδηγεί ο ηγέτης της δημοκρατικής Αθήνας: «… Σχετικά με τις ιδιωτικές διαφορές, οι νόμοι τις αντιμετωπίζουν όλες με βάση την ΙΣΟΤΗΤΑ, σχετικά πάλι με την προσωπική ανάδειξη στα δημόσια αξιώματα, καθένας προτιμάται ανάλογα με την εκτίμηση που έχει με βάση όχι την κοινωνική τάξη αλλά την ΑΞΙΑ του. Ούτε πάλι η φτώχεια με την ασημότητα που τη συνοδεύει έχει αποτελέσει εμπόδιο για κάποιον ο οποίος μπορεί να πράξει κάτι καλό για την Πόλη …». Η σύγκριση αυτού του υποδείγματος Δίκαιης Κοινωνίας που πραγμάτωσε η Αθηναϊκή Δημοκρατία του 5ου π.χ. αιώνα με τη δική μας πραγματικότητα δεν μπορεί παρά να προκαλεί πικρά μειδιάματα. Αλλά τότε, αγαπητοί συμπολίτες, πρέπει επειγόντως να αλλάξουμε νοοτροπία, μη αρκούμενοι στη μετάθεση των ευθυνών μας στους πολιτικούς και τις κρατικές δομές, αλλά αντικαθιστώντας τις συνήθεις, εμετικές, δουλοπρεπείς απαιτήσεις μας για ανήθικες παρεμβάσεις (κοινώς ρουσφέτι) -πράγμα που ιδιαίτερα απεχθανόταν ο εκλιπών- με τον ανδρείο λόγο του προ-μνημονευθέντος Γεωργίου Καραϊσκάκη εις τον Αλή Πασά: «… αν με γνωρίζεις άξιον δι’ αυθέντην, απεκρίθη, κάμε με αυθέντην, αν με γνωρίζεις άξιον δια χουσμεκιάρην (υπηρέτην), κάμε με χουσμεκιάρην, αν με γνωρίζεις ανάξιον του παντός, ρίψε με εις λίμνης των Ιωαννίνων τον γυαλόν …» .
Τόσο επίκαιρη ακούεται η συνέχεια του συγκλονιστικού αυτού κειμένου της αθάνατης Ελληνικής γραμματείας, που θα έβλεπε κανείς, αυτούσιο, το 3ο εδάφιο του 37ου κεφαλαίου να συνοδεύει σαν συνειδησιακό επίμετρο τα δελτία ειδήσεων των ημερών: «… στη δημόσια ζωή δεν παραβαίνουμε το νόμο, από σεβασμό προπάντων, πειθαρχώντας στους εκάστοτε άρχοντες και νόμους, ιδιαίτερα δε σε αυτούς που θεσπίστηκαν για προστασία των ευάλωτων συμπολιτών μας, όπως επίσης και σε αυτούς τους νόμους που, αν και άγραφοι, φέρνουν κατά κοινή ομολογία ντροπή σε όποιον τους παραβαίνει …», «… τὰ δημόσια διὰ δέος μάλιστα οὐ παρανομοῦμεν, τῶν τε αἰεὶ ἐν ἀρχῇ ὄντων ἀκροάσει καὶ τῶν νόμων, καὶ μάλιστα αὐτῶν ὅσοι τε ἐπ᾽ ὠφελίᾳ τῶν ἀδικουμένων κεῖνται καὶ ὅσοι ἄγραφοι ὄντες αἰσχύνην ὁμολογουμένην φέρουσιν …». Η έκταση και η πολυπλοκότητα των καθημερινά αποκαλυπτόμενων σκανδάλων στο δημόσιο βίο, αλλά και των διαπλεκόμενων ιδιωτικών συμφερόντων που ορθώνονται ως τείχος και λειτουργούν ως αόρατη τροχοπέδη σε κάθε πρωτοβουλία για το κοινό καλό, δείχνει πως η διαφθορά δεν περιορίζεται «ευτυχώς σε λίγους» όπως αρέσκονται μερικοί «αισιόδοξοι» να δηλώνουν στα μέσα ενημέρωσης. Έχει εισχωρήσει σε τέτοιο βαθμό στον καθημερινό μας βίο, που είτε έχει παραλύσει -αλλοίμονο- τα αντανακλαστικά μας, ή -ακόμα χειρότερα-, μας βολεύει όλους.
Αντέχουμε να εισχωρήσει το νυστέρι του λόγου ακόμα πιο βαθιά, αγαπητοί συμπολίτες; «… φιλοκαλοῦμέν τε γὰρ μετ᾽ εὐτελείας καὶ φιλοσοφοῦμεν ἄνευ μαλακίας: πλούτῳ τε ἔργου μᾶλλον καιρῷ ἢ λόγου κόμπῳ χρώμεθα, καὶ τὸ πένεσθαι οὐχ ὁμολογεῖν τινὶ αἰσχρόν, ἀλλὰ μὴ διαφεύγειν ἔργῳ αἴσχιον …». «… Αγαπάμε την ομορφιά παραμένοντες απλοί, τη φιλοσοφία που δε μας αποχαυνώνει, τον δε πλούτο τον χρησιμοποιούμε περισσότερο ως ευκαιρία για δράση παρά ως αφορμή για κομπασμό. Το θεωρούμε ντροπή να μην παραδέχεται κανείς πως είναι φτωχός, αλλά ακόμα χειρότερη ντροπή να μην προσπαθεί με την εργασία του να ξεφύγει από τη φτώχεια …». Αυτός είναι ο καθρέφτης, εδώ το κριτήριο, αυτή η οδός, εδώ το μέτρο! Αυτό το σύνθημα, τρόπο ζωής και του ιδίου, θα έδινε σήμερα αν ήταν ανάμεσα μας ο αείμνηστος πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος για την έναρξη μιας νέας προσπάθειας για την Κυπριακή Πολιτεία και το έθνος μας, το οποίο διάγει περίοδο μεγίστου εξωτερικού πειρασμού και εσωτερικού σκοτασμού. Παρά τις δυσκολίες, τα εκ πρώτης όψεως ανυπέρβλητα εμπόδια και την αχλή που περιβάλλει τις διεθνείς συγκυρίες, θα μας θύμιζε «… Ότι αρχή και τέλος, παλαιόθεν και ως τώρα, όλα τα θεριά πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούνε• τρώνε από μας και μένει και μαγιά …» . Θα προσθέταμε χωρίς αμφιβολία: Όλα τα θεριά, αυτά που είναι ολούθε γύρω μας κι’ αυτά – τα μεγαλύτερα- που κρύβονται μέσα μας, στου Έλληνα την ανεξερεύνητη ψυχή!
Ελληνίδες και Έλληνες, θα αφήσω σε σας τα επί μέρους συμπεράσματα από τις προρρηθείσες συγκρίσεις της καθ’ ημάς Πολιτείας, με τη Δημοκρατία εκείνη -τη ξένη πλέον, αλλοίμονο, σε μας- που οι πρόγονοι μας ως υπέρτατο δώρο κληροδότησαν στον παγκόσμιο πολιτισμό και στον άνθρωπο του χθες, του σήμερα και του αύριο. Είναι μια τέτοια Δημοκρατική Πολιτεία άλλωστε -ως άθλημα προσωπικής και κατ’ επέκταση συλλογικής ελευθερίας- που καλούμαστε σήμερα με έργα να θεραπεύσουμε, να επανιδρύσουμε και να υπηρετήσουμε, όπως το έκανε εκείνος. Καλούμαστε στο πλαίσιο αυτό, να απαρνηθούμε τα μικρά ή μεγάλα ιδιωτικά, συντεχνιακά, παραταξιακά μας συμφέροντα, τις ατομικές, συλλογικές και εθνικές μας ανασφάλειες και ψυχοπαθολογίες. Καλούμαστε σήμερα να διασώσουμε ένα επίπεδο ελεύθερου, αξιοπρεπούς, ελληνότροπου βίου στη γη των πατέρων μας και όχι, το πάλαι ποτέ κεκτημένο -διακινδυνεύον εσχάτως-, επίπεδο διαβίωσης μας. Καλούμαστε σήμερα να υπερασπιστούμε, όχι μόνο τον πλούτο της αποκλειστικής οικονομικής μας ζώνης, αλλά τον διαρκώς απειλούμενο πλούτο των οικουμενικών αξιών της Χριστιανικής μας παράδοσης και της Ελληνικής μας Παιδείας, πάνω στους οποίους μπορεί και οφείλει να εδράζεται κάθε έννοια Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης! Αλλά πώς; Απέχοντας από τα κοινά, δήθεν από περιφρόνηση προς τον αμαρτωλό πολιτικό βίο της χώρας; Η απάντηση, αγαπητοί μου, δόθηκε στον Έλληνα λόγο και είναι σαφής και ηχηρή: «… τόν τε μηδὲν τῶνδε μετέχοντα οὐκ ἀπράγμονα, ἀλλ᾽ ΑΧΡΕΙΟΝ νομίζομεν …», όποιον δεν συμμετέχει στα κοινά δεν τον θεωρούμε φιλήσυχο πολίτη αλλά ΑΧΡΗΣΤΟ πολίτη!
Ελληνίδες και Έλληνες συμπολίτες, συναισθανόμενος την ευθύνη που συνεπάγεται η εκφορά αυτού του επιμνημόσυνου λόγου, θα ήθελα να κλείσω λέγοντας, πως όπως το προρρηθέν μέτρο της μετοχής μας στα κοινά, έτσι και το μέτρο του βίου των πολιτικών ανδρών έχει ήδη τεθεί: «…Δεῖ τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα παυόμενον τῆς ἀρχῆς μὴ πλουσιώτερον ἀλλὰ μᾶλλον ἐνδοξώτερον γεγονέναι...» έγραφε ο Βίας ο Πριηνεύς. Ο μνημονευόμενος σήμερα και αείμνηστος πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος, υπερασπιζόμενος το «τιμιώτερον πάντων», αποχώρησε τωόντι ενδοξότερος από την Προεδρία της Δημοκρατίας καθ ότι «αρχή άνδρα δείκνυσι». Αναχωρώντας όμως από τη ζωή αυτή, ανήχθη στο μέγιστο: Θάνατος άνδρα δείκνυσι!
Αιωνία του η μνήμη.
